Na wayuukana koummainshii sulu´u tü mmakat Wajiira palaamüin sünain tü mma müle´uskalü Kolombia otta müsia sulu´u Wenesueela, watta main naali na wayuu kepiakana wane sa´ata tü mmakat, sünainje malüjiain tü noummainka. Eeshi wajiiro namünüi, süma shian tü shiimainka nanülian Wayuu, naya alijuna münakana eka naatajanain suulia sukua´ipa wayuuwaa. Na wayuukana naya kajuyaka ma´in süma wayuuwaa sulu´u tü mmakat Kolombia.
Shia nanüinkika tü wayuunaikikat, saakajatü tü sukua´ipamajatüka anüikii Arawak münakat. Tü wayuunaikikat kajuya sukua´ipa saashajaaye, kakata nanüiki nala wayuu wüinpeje´ewolii, wopujeewolii, na ka`palaainseshiikana je müsia na uuchejeewoliikana.
Sünainjee naküjala na laülaayuukana na wayuukana nuku´mala Ma´leiwa, suchoin Mma nüma Juya, kaka´iyaina naya antiraain nama na alijunakana antapaashikana Wajiiramüin, katsa nnojoluin naya aja´lajüin ka ka´ayatüin tü mmakat, shiaja ne amojujaka nakua´ipa na alijuna aluwataashikana mapa sa´upuna tü mmakat supushua.
Kottushi naya sulu´u nakua´ipa süma tü Apüshiikat, shia tü wayuu e´iikat eki´rajüinjatka weinshi tü sukua´ipakalü wayuu namüin süchoinyuu sükajee wayuunaiki. Tü ei´rukuukat shia kottaka atuma wane apüshii, suchoinyuu wayuu jieyuu. Na oupayuukana naya nachoin na tooloyuukana, kajuyashana ma´in sümaaiwa tü e´irukuukalüirua, katsa ajaalajüin shia shi´ipaya maka palitchounin shia ma´ulu. Kejeetseyaa müsü tü e´irukuukalüirua supushua otta müsia eeshi wane wüchii e´iyataka nukua´ipa.
Chi a´laülaakai nia chi wayuu laülaka a´in sa´akajee nüpüshi ka nianjachin süpülamünin wane kasachiki eka sülatüin sa´akapüna nüpüshi, eetashi joolu wane wayuu anoutuika sukua´ipa kasachiki, nia chi pütchipü´ükai, wayuu ana akua´ipachi eerajüshi sukua´ipapala wayuu sümaaiwajatü.
Shia na´ayataapu´uka anain sümaleeiwa´aya tü arüleeja´akat, wattawaipu´u ma´in sa´ali ka´ula nepijain, pa´a, ama, püliikü, shia nawashirüinka wayuu. Tü e´inaakat wane a´yatawaa sainrüin tü jieyuukat weinshi, je müsia naapa´walin na tooloyuukana wana süma jimatüin naya; sü´ütpaa tü nepiakat e´waisü apain jee müsia yüüja eere napünajüin ma´iki, kepeshuuna, pitchuusha, ai, wiirü.
Ma´ulu yaa nnojotsu ayatüin nakua´ipa na wayuukana ma´akapu´ulee sümaiwa, tü noummainka asütünüirü nee sukua´ipa natuma na alijuna aluwataashikana sa´u mmakat sümüin türairua ayujannukalü süwashirüin mma süle´eru´ujee, sulu´u tü mmakat Wajiira ayujunusu ma´ulu yaa mushaisha, kaasü, otta müsia sütsin tü joutaika; ottatasia shia na tepichi jolujanaka nnojotsï jamajatüin namüin tü nakua´ipaka sulu´u wayuuin naya.
Aminta Peláez Guariyu-Colectiva Wainpiria
Seleccione Imagen para visitar nuestra Biblioteca Digital gratis!
